BLOG

Trong bài đầu tiên của loạt bài về các khái niệm cơ bản của sách tranh, John Shelley, biên tập viên của Words & Pictures Illutration, sẽ đưa ra một số hướng dẫn cho người mới bắt đầu tìm hiểu về thể loại sách này.

Một trong những vấn đề đầu tiên mà các tác giả và họa sĩ minh họa sách tranh phải đối mặt là: Cuốn sách của tôi nên dài bao nhiêu? Bao nhiêu từ ngữ, bao nhiêu hình vẽ, bao nhiêu trang? Tỷ lệ và kích thước như thế nào?

LỜI VÀ TRANH

Những gì chúng ta thường gọi là "sách tranh" bao gồm mọi thứ từ sách có chi tiết lật mở đến sách điện tử, tiểu thuyết đồ họa đến truyện phi hư cấu, sách dành cho trẻ em đến những tác phẩm phức tạp hơn. Nhưng dù ở định dạng nào thì chúng cũng thuộc vào một trong hai kiểu sau:

1) Một là truyện chữ (story book), trong đó văn bản được dùng làm phương tiện để kể toàn bộ câu chuyện, chúng ta có thể đọc và hiểu trọn vẹn câu chuyện mà không cần tới hình ảnh, 

2) Và hai là sách tranh “đích thực”, trong đó hình ảnh và ngôn từ kết hợp với nhau để kể câu chuyện. 

Những câu chuyện dân gian (cũ và mới) là một ví dụ điển hình về truyện chữ, bởi chúng được thiết kế để đọc to thành tiếng, và không yêu cầu hình ảnh minh họa để giúp người đọc có thể hiểu được. Tranh minh họa ở các tác phẩm này chỉ để củng cố và nâng cao trải nghiệm đọc. 

Nhưng trong một cuốn sách tranh “đích thực”, văn bản sẽ được rút gọn thành lời kể, hình ảnh minh họa đóng vai trò mô tả và có thể bao gồm cả các tình tiết phụ không lời. Chính vì đặc điểm này, chúng ta phải đọc cả hình ảnh minh họa và văn bản thì mới có thể hiểu câu chuyện một cách đầy đủ. Nếu chỉ để đọc văn bản và bỏ qua hình ảnh thì người đọc sẽ không thể nào hiểu trọn vẹn câu chuyện.

Đây là hai trang đôi lấy từ hai kiểu sách rất khác nhau này:

TRUYỆN CHỮ: Cuốn sách “The Pied Piper of Hamelin”, Michael Morpurgo sáng tác, Emma Chichester Clark minh họa

SÁCH TRANH: Cuốn sách “The Incredible Book Eating Boy”, Oliver Jeffers sáng tác và minh họa

Các nhà xuất bản có những yêu cầu riêng về sách tranh dựa theo nhóm tuổi, loại sách và thị trường mục tiêu mà họ nhắm tới. Ví dụ, ở Vương quốc Anh, 900 là số lượng từ tối đa được chấp nhận, nhưng con số này đang ngày càng bị thu nhỏ lại vì hiện nay, nhiều nhà xuất bản muốn phát hành đồng thời các ấn bản tại Hoa Kỳ - nơi mà xu hướng sách tranh thường không quá 500 từ, và hầu hết các sách đều ít hơn con số đó. 

Cũng có những trường hợp ngoại lệ và đi theo hướng khác, như người chiến thắng Giải thưởng Greenaway năm 2013 là Levi Pinfold với tác phẩm Black Dog. Đây là một cuốn sách tranh với 32 trang tương đối kín chữ. David Fickling từng nói với tôi rằng, đừng quá lo lắng về số lượng từ, "chỉ cần viết những gì câu chuyện cần!".

Truyện chữ từng rất khó bán trong một thời gian dài, nhưng tôi cho rằng ngày càng có nhiều sự hồi sinh đối với thể loại văn bản dài, tuy nhiên, hãy lưu ý rằng một tác phẩm có thể sẽ khó bán hơn nếu nó nằm ngoài những định dạng thông thường được xã hội chấp nhận.

SỐ TRANG

Sách tranh được tạo nên bởi các “tay sách” (signature - thuật ngữ ngành in). Các tay sách được sắp xếp và in cùng nhau trên các tờ giấy lớn, được cắt làm đôi (có 4 mặt), rồi cắt một nửa (có 8 mặt), sau đó được gấp lại, tạo thành một tập 16 trang được gọi là một “tay sách”. 

Nhiều cuốn sách tranh gồm hai tay sách được khâu lại với nhau, tạo thành một cuốn sách dài 32 trang. Đây là định dạng phổ biến nhất, và rõ ràng, những thứ phổ biến thì thường dễ sản xuất hơn. Vậy nên tốt nhất bạn nên nộp dummy (thuật ngữ ngành sách để chỉ bản sao có hình dạng giống với phiên bản hoàn chỉnh của cuốn sách) khoảng 32 trang. 

Tuy nhiên, nếu có chi phí cao hơn một chút, bạn có thể thêm nửa tờ (8 trang), tạo thành một cuốn sách 40 trang (2,5 tay sách) hoặc 24 trang (1,5 tay sách). Ba tay sách sẽ tạo ra một cuốn sách dài 48 trang, bốn tay sách sẽ tạo thành cuốn sách 64 trang… Còn nhiều điều khó hiểu hơn nữa. Trong một số trường hợp hiếm hoi, vài trang sẽ bị lược bỏ đi. Ví dụ một phiên bản tiếng Nhật của “Jack in the Beanstalk”, cuốn sách này là một ngoại lệ khi có 44 trang (nghĩa là gồm ba tay sách và thêm một tờ (4 trang) được thay thế bằng các trang bìa lót riêng). 

Cấu trúc một cuốn sách bìa cứng 32 trang không tính trang bìa lót. Bìa áo và tay gấp khá lạ lẫm với sách tranh ở Anh, nhưng rất phổ biến ở Mỹ và các quốc gia khác.

Bao nhiêu trang được dùng cho câu chuyện phụ thuộc vào việc cuốn sách này thuộc loại có "trang bìa lót tách riêng" hay "trang bìa lót được tính gộp vào".

Sách có trang bìa lót tách riêng sẽ có hai tờ riêng biệt (thường là giấy màu giá rẻ hơn) được dùng làm trang bìa lót. Điều đó có nghĩa là tất cả các mặt của tay sách đều được sử dụng, trang 1 và trang 32 của một cuốn sách dài 32 trang là trang đầu tiên và trang cuối cùng. Thông thường, trang 1 chỉ mang một Nửa Tiêu đề đơn giản (tức là một trang trống chỉ có tiêu đề), trang 2 và 3 là Trang Tiêu đề phức tạp hơn hoặc Trang đầu, và trang 32 có thể được dùng làm trang cuối của câu chuyện (mặc dù thường thì nó chỉ có họa tiết minh họa hoặc để trống). Nếu văn bản bắt đầu từ trang 4-5 thì tối đa có 14 trang đôi (spread) và một trang đơn (29 trang) cho câu chuyện.

Layout cuốn sách 32 trang có trang bìa lót tách rời. Những trang màu nâu là các trang bìa lót trơn được in trên giấy màu; còn các trang màu vàng chỉ những trang sẽ được dùng cho câu chuyện. 

Tuy nhiên, những cuốn sách có trang bìa lót được tính gộp vào được dán trực tiếp lên bìa mà không có trang bìa lót riêng. Vì vậy, trong trường hợp một cuốn sách dài 32 trang ở dạng này, trang 1 và trang 32 được dán vào bìa và không thể xem được, trang 2-3 và 30-31 được sử dụng làm trang bìa lót và trang 4-5 là các trang tiêu đề. Điều đó có nghĩa là trên thực tế, chỉ còn 12 trang đôi (24 trang đơn) dành cho câu chuyện, hoặc là chỉ 11 trang thôi nếu cuốn sách đó còn bao gồm một trang nửa tiêu đề. Sách dạng này thường có trang bìa lót được vẽ minh họa vì mặt được dán vào bìa có cùng loại giấy với phần còn lại của cuốn sách.

Layout cuốn sách 32 trang có trang bìa lót được tính gộp vào; không có trang nửa tiêu đề. Các trang màu nâu được dán dính vào bìa, các trang màu nâu vàng có thể (không bắt buộc) được dùng như trang bìa lót. Các trang màu vàng chỉ những trang sẽ được dùng cho câu chuyện.  

Tương tự như vậy, nếu nhà xuất bản dùng toàn bộ 32 trang nhưng vẫn muốn có trang bìa lót được vẽ minh họa thì giấy màu sẽ được thay thế bằng giấy in, sau đó tác phẩm sẽ được phân loại là “sách có trang bìa lót tách riêng dài” 40 trang.

Bạn cảm thấy rắc rối quá sao? Hãy thử nhìn qua giá sách và kiểm tra các trang bìa lót trong những cuốn sách tranh của bạn – những trang bìa lót trống được in bằng một loại giấy khác thuộc vào phân loại những cuốn sách có trang bìa lót tách rời. Tuy vậy, về mặt kỹ thuật, có thể nhồi nhét tối đa 14 trang đôi vào một cuốn sách 32 trang, nhưng thường thì các họa sĩ minh họa sẽ vẽ 12 trang đôi, điều đó giúp bạn/nhà xuất bản có thể thoải mái điều chỉnh khi cần.

Nhưng từ từ đã! Chắc hẳn bạn sẽ thắc mắc, vậy sách điện tử thì sao? Chắc hẳn là chúng có thể theo bất kỳ định dạng và số lượng trang nào mà chúng ta muốn phải không? Đúng vậy, nhưng hãy nhớ rằng hầu hết các nhà xuất bản đều phát hành các ấn bản giấy truyền thống bên cạnh các phiên bản sách điện tử, vậy nên các quy tắc cũ vẫn được áp dụng mà thôi!

TỶ LỆ TRANG 

Một câu hỏi hóc búa khá phổ biến khác là nên cắt giấy theo kích thước và tỷ lệ nào? Đối với các bản dummy, thông thường bạn không cần phải xác định tỷ lệ trang một cách chính xác - nếu cuốn sách được nhà xuất bản chấp nhận thì kích thước cuối cùng của nó sẽ được sửa đổi. Một số nhà xuất bản sẽ có những yêu cầu cụ thể về kích thước trang, đặc biệt là trong trường hợp xuất bản một series. Còn các trường hợp khác, cần tham khảo ý kiến giữa họa sĩ minh họa và giám đốc nghệ thuật. Điều quan trọng nhất trong giai đoạn phác thảo đầu tiên của cuốn sách là quyết định xem cuốn sách sẽ là khổ chân dung (tức là chiều cao lớn hơn chiều rộng) hay khổ phong cảnh (chiều rộng lớn hơn chiều cao). Hình ảnh có thể đưa ra phương hướng cho việc này - thông thường, những câu chuyện bao gồm nhiều bối cảnh rộng có thể phù hợp hơn với định dạng sách khổ ngang; những câu chuyện có nhiều chi tiết thẳng đứng như tòa nhà, cây cối và nhân vật toàn thân thì phù hợp nhất với khổ sách dọc. Sách khổ vuông không phổ biến và thường chỉ xuất hiện ở các tựa sách dành cho lứa tuổi rất nhỏ, các nhà xuất bản không mặn mà lắm với khổ này khi làm sách cho các nhóm tuổi lớn hơn. 

Cuốn sách “The Boat in the Tree” có bối cảnh cạnh một dòng sông nên sẽ có nhiều cảnh nằm ngang, vì vậy khổ phong cảnh sẽ phù hợp hơn. 

Còn cuốn “Jack in the Beanstalk” lại toàn về những cây đậu cao chót vót, yêu tinh cao to và lâu đài cao sừng sững, vậy nên khổ chân dung phù hợp hơn. 

Đối với bản dummy, một cách để quyết định khổ sách là tập trung vào những hình ảnh chính mà bạn muốn vẽ trong cuốn sách, tham khảo những cuốn sách đã xuất bản mà bạn cho là phù hợp với tỷ lệ cuốn sách bạn chuẩn bị vẽ và tính toán dựa theo đó. Nếu họ thích những bản dummy này, sớm thôi, sẽ có một biên tập viên tìm đến bạn và nói cho bạn biết cần điều chỉnh những gì. 

Có một vài cuốn sách dùng kích thước hoặc tỷ lệ khác thường như một yếu tố chính trong quá trình thiết kế/kể chuyện, tuy nhiên, hãy đảm bảo cuốn sách đó vừa vặn trên kệ của các cửa hàng sách. Lúc nào cũng vậy, các cuốn sách với định dạng càng thách thức thì lại càng khó được xuất bản!

*Crabit Kidbooks dịch từ bài Picture Book Basics - Understanding Format. Vui lòng ghi nguồn khi sao chép và đăng tải lại.